Ιερός Ναός του Αγίου Νικολάου στη Σαρακήνα

Ο ναός του Αγίου Νικολάου στη Σαρακήνα αποτελεί αξιόλογο μεταβυζαντινό μνημείο, κατάγραφο με καλά διατηρημένες τοιχογραφίες του β΄ μισού του 19ου αιώνα. Όπως μας πληροφορεί η λιθανάγλυφη επιγραφή στο υπέρθυρο της νότιας θύρας του, ανεγέρθηκε τη 10η Μαΐου 1858.

Πρόκειται για τρίκλιτη θολωτή βασιλική με πρόναο-γυναικωνίτη στον όροφο και χαγιάτι στη νότια και δυτική πλευρά, που αποτελείτο από υπερυψωμένο λίθινο πεζούλι, στο οποίο εδραζόταν χαμηλή, επίσης λίθινη τοξοστοιχία. Ο ναός είναι κτισμένος με ημιλαξευμένους ορθογώνιους, ενίοτε πλακαρούς λίθους, με μικρότερες πέτρες και κονίαμα ως συνδετικό υλικό. Ιδιαίτερα επιμελημένη είναι η αψίδα με ψευδοϊσόδομη τοιχοδομή, οι γωνίες των τοίχων και οι λαμπάδες των ανοιγμάτων με λαξευμένους ορθογωνικούς λίθους μεγαλύτερων διαστάσεων. Η αψίδα του ιερού εξωτερικά φέρει έξι παραστάδες σε δύο ζώνες, που δημιουργούν αβαθείς κόγχες. Η στενότερη άνω ζώνη διακοσμείται στα ενδιάμεσα κενά με λιθανάγλυφα. Επάνω από αυτή, στην τοιχοποιία του ναού ανοίγεται κυκλικός διακοσμητικός φεγγίτης, που εγγράφεται σε ορθογώνιο λίθινο πλαίσιο. Στο εσωτερικό ο γυναικωνίτης εισέχει στο κεντρικό κλίτος με κάθετες τις στενές πλευρές του σε σχήμα Π. Το κεντρικό κλίτος του ναού στεγαζόταν με λίθινη καμάρα που ενισχυόταν κατά διαστήματα με πέτρινα ανακουφιστικά τοξύλια.

Σήμερα, το χαγιάτι στη νότια και δυτική πλευρά του ναού έχει αποκατασταθεί στην αρχική του μορφή, με βάση τα υπάρχοντα λείψανα στην τοιχοποιία και παλαιές φωτογραφίες. Παλαιότερα είχε δεχθεί νεωτερικές επεμβάσεις με σύγχρονα υλικά, οι οποίες αλλοίωσαν την αρχική του μορφή στη νότια πλευρά. Η δυτική πλευρά του χαγιατιού είχε καθαιρεθεί για να αντικατασταθεί από κλειστό διαμέρισμα στο βορειοδυτικό τμήμα του ναού, που εφαπτόταν στις τσιμεντοκολώνες του νεωτερικού κωδωνοστασίου, το οποίο είχε ανεγερθεί στον άξονα της εισόδου του. Το μνημείο υπέστη ζημιές από τον καταστρεπτικό σεισμό της 13ης Μαΐου του 1995 και η στερέωση-αποκατάστασή του πραγματοποιήθηκε από την 11η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων.

Συντάκτης
Αγαθονίκη Τσιλιπάκου, αρχαιολόγος