Ο ναός της Αγίας Παρασκευής στο Παλαιοχώρι είναι τρίκλιτη βασιλική του β΄ μισού του 19ου αιώνα, που κοσμείται με αξιόλογες τοιχογραφίες της περιόδου αυτής στο εσωτερικό και στο εξωτερικό της. Σύμφωνα με τις λιθανάγλυφες επιγραφές, που σώζονται στην αψίδα του ιερού, οικοδομήθηκε το 1873.
Ο ναός διαθέτει νεωτερικό γυναικωνίτη και χαγιάτι στη νότια πλευρά, ενώ βορειοανατολικά έχει προστεθεί ανεξάρτητο πυργοειδές κωδωνοστάσιο, που χρονολογείται στο 1897. Είναι κτισμένος με ημιλαξευμένους, ορθογώνιους, ενίοτε πλακαρούς, λίθους με μικρότερες πέτρες και κονίαμα ως συνδετικό υλικό. Ιδιαίτερα επιμελημένη είναι η αψίδα, οι γωνίες των τοίχων και οι λαμπάδες των ανοιγμάτων με λαξευμένους ορθογωνικούς λίθους μεγαλύτερων διαστάσεων. Η ημικυκλική αψίδα του ιερού φέρει έξι παραστάδες με αβαθείς ορθογώνιες κόγχες και λιθανάγλυφα στην ανώτερη ζώνη. Ακριβώς πάνω από αυτήν ανοίγονται στην τοιχοποιία διακοσμητικοί φεγγίτες κοιλόκυρτου σχήματος εκατέρωθεν κυκλικού. Στο εσωτερικό του ναού, τα πλάγια κλίτη στεγάζονται με ξύλινη σανιδωτή οροφή, ενώ το κεντρικό με νταμπλαδωτή διακοσμημένη με ρόδακες. Ο ναός διαθέτει ξυλόγλυπτο τέμπλο του 1875 με γραπτό φυτικό διάκοσμο. Είναι κατάγραφος με τοιχογραφίες του 1874, φιλοτεχνημένες από τον αγιογράφο Βασίλειο, σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή, που διακρίνεται σε ωοειδές πλαίσιο επάνω από τη νότια θύρα εισόδου: ”ιστορήθη ο θείος και / πάνσεπτος ιερός ναός / της αγίας ενδόξου παρ/θένου οσιομάρτυρος / και θλιφόρος του Χριστού / Παρασκευής / Αρχιερα/τεύοντος του Πανιερο/τάτου Αγίου Γρεβενων / κ.κ. – Κυρίλλου. Ε΄ επιτροπεύ/οντος και εφιμερεύοντος / κυρίου παπαζίση οικονόμου και οιός του κύριος παπαχρι/στοδουλου. 1874./ Ιουνίου / χείρ Βασιλείου [……….]”. Τοιχογραφίες διασώζονται και εξωτερικά, περιμετρικά της νότιας εισόδου.
Στις δεκαετίες 1960-70 ανακατασκευάσθηκαν με νεωτερικά, σύγχρονα υλικά ο αρχικός γυναικωνίτης και το παλαιό χαγιάτι της νότιας πλευράς, το οποίο προεκτάθηκε καταλαμβάνοντας και τη δυτική. Ο ναός υπέστη ζημιές από τον καταστρεπτικό σεισμό της 13ης Μαΐου του 1995 και το έργο της στερέωσης-αποκατάστασής του πραγματοποιήθηκε από την 11η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων κατά τα έτη 1997-2001, οπότε και καθαιρέθηκαν οι πρόσφατες κατασκευές.
Συντάκτης
Αγαθονίκη Τσιλιπάκου, αρχαιολόγος
